به گزارش سراج24، پیمان یزدانی گفت : اعدام آیت الله نمر باقر النمر مخالف شیعه رژیم آل سعود به همراه شمار دیگری از مخالفان واکنش های گسترده ای را در ایران، منطقه و جهان داشته است.
این اقدام تحریک آمیز سعودی در این مقطع زمانی خاص موجب شد تا گروهی با غلبه احساسات به اماکن دیپلماتیک این کشور در تهران و مشهد تعرض کنند. اقدامی مشکوک که موجب جنجال سیاسی رژیم سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران شد هر چند عالی ترین مقامات جمهوری اسلامی ایران تعرض صورت گرفته را محکوم کرده و این اقدام تحت پیگرد قرار گرفت.
به اعتقاد بسیاری این حرکتی مشکوک بوده است که رژیم سعودی با بهانه قرار دادن آن برای دستیابی به اهدافی کلان تر روابط خود با ایران را قطع کرد.
در همین رابطه گفتگویی انجام شده است با«صادق ملکی» کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه داشته ایم که مشروح آن در زیر آمده است.
عربستان از اعدام شیخ نمر و به دنبال آن قطع روابط با ایران چه اهدافی را دنبال می کند؟ برخی بر این باورند که با این کار سعودی ها قصد دارند اجرایی شدن برجام را تحت الشعاع قرار دهند. نظر شما در این خصوص چیست؟
در تحلیل های کلان عربستان با این بحران سازی ها نه تنها درباره ایران بلکه در کل منطقه یکی از اهدافی که دنبال می کند تحت الشعاع قرار دادن برجام است. مقامات سعودی برای ممانعت از توافق هسته ای ایران و گروه ۱+۵ به اندازه ای فعال بوده اند که حتی در مقطعی قبل از توافق به وین رفتند و سکته ای را در مذاکرات برجام ایجاد کردند اما این بخشی از مسئله است. عربستان دارای رژیم مرتجعی است که با استانداردهای دموکراسی و حکومت داری امروز جهان هم خوانی ندارد و همین امر چالش های جدی درونی و بیرونی برای آل سعود به وجود آورده است. عربستان برای حل بحران درونی خودش و یا حداقل برای کنترل بحران داخلی نیاز به بحران سازی خارجی دارد.
آیا چنین کاری شدنی است؟ نمونه ای برای این کار دارید که کشوری برای حل بحران درونی به بحران سازی خارجی پرداخته باشد؟
بله این یک مسئله سنتی است و قبلا جواب داده است. مثلا در منطقه در همین چند ماه گذشته حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه نتوانست در انتخابات پارلمانی موفق شود و نتوانست به تنهایی دولت را تشکیل دهد و در انتخابات ۷ ژوئن باخت. این حزب با بحران سازی های اقتصادی، امنیتی توانست در دور دوم انتخابات مجددا پیروز شود. در کشورهایی که سیستم دموکراتیک ندارند می توان با بحران سازی بطور مقطعی اهدافی را پیش برد. در عراق دوران صدام هم همین مسئله بود، صدام هم دشمنی بنام ایران را به عنوان دشمن ملت عرب ایجاد کرده بود که در نهایت به جنگ منتهی شد. در خاندان سعودی هم رقابت قدرت وجود دارد لذا این خاندان به بحران نیاز دارد لذا به بحران سازی خارجی در قالب مذهبی با ایران روی آورده است. برخی از کشورهای منطقه مثل قطر، ترکیه و امارات هم با این سیاست همراهی می کنند زیرا این نوع نگاه و ذهنیت مذهبی ایجاد شده از سوی سعودی ها بخشی از منافع آنها را هم تامین می کند.
عربستان در نگاه استراتژیک خودش به ایران به عنوان رقیب منطقه ای نگاه می کند این مسئله قبل از انقلاب اسلامی بوده و بعد از آن هم تشدید شده است. زیرا انقلاب اسلامی در کشور شیعه ای رخ داد که ادعای ژئوپولتیک شیعه نداشت بلکه ادعای جهان اسلامی داشت. این اقدام امام خمینی(ره) عربستانی را که ادعای خلافت جهان اسلام را داشت را به چالش کشید. زخمی که عربستان از ایران خورد، امروز دهان باز کرده است. بعد از انقلاب اسلامی تحول بعدی هم سقوط صدام بود که چیدمان قدرت در عراق را به نفع ایران برهم زد و جایگاه ایران در عراق و منطقه را بسیار برتر از نگاه عربی- بعثی کرد. از همان روزهای اول این تغییرات در عراق که به نفع ایران رقم خورد، عربستان شروع به حمایت از گروه های تروریستی علیه ایران و شیعیان کرد و سیاست های تخریبی و سلبی در پیش گرفت و نتیجه این اقدامات سعودی ها شد گروه تروریستی بنام داعش که امروز مثل یک سرطان در سوریه و عراق عمل می کند و توانسته بخشی از قدرت جهان اسلام را تضعیف بکند.
تا می رسیم به برجام که شما اشاره کردید. با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم های ایران و عادی شدن روابط ایران و غرب موقعیت ژئوپولتیک ایران قوی تر خواهد شد و ایران را الگوی بهتری برای جهان اسلام خواهد کرد،این مسئله برای عربستان غیرقابل قبول است. بطور کلی نگاه عربستان به ایران تعاملی نبوده است و همواره تعارضی بوده و در بهترین شرایط رقابتی بوده است. تا زمانی هم که این ذهنیت در نزد سعودی ها تغییر نکند که بعید هم است تغییر بکند، روابط ایران و عربستان نمی تواند در مسیر درست خودش عمل کند. البته این به این معنی نیست که ایران به عنوان کشوری که عقل محور عمل می کند از موضع عزت(تکرار می کنم از موضع عزت) به تنش ها دامن بزند. این ضرورت جغرافیای ما است. نباید کاری کرد که نهایتا منطقه دچار چالش و درگیری شود که بهای آن را جهان اسلام پرداخت کند.
در این راستا چه قدم های عملی می توان برداشت؟
برای برداشتن قدم های عملی باید زیر ساخت ها بطور همزمان در دو کشور ایجاد شوند. ما باید بستر سازی کنیم برای حذف زمینه های جنگ شیعه و سنی. باید تفهیم بکنیم که جنگ شیعه و سنی به نفع غرب و رژیم اسرائیل است. باید بر مبنای عزت و حکمت بطوری عمل کنیم که دست آویز این برخوردها را ایجاد نکنیم. ببینید اتفاقی افتاد شیخ شهید النمر را آل سعود اعدام کرد. خوب این یک افتضاخ سیاسی برای آل سعود بود و می توانست یک فشار سیاسی گسترده به این رژیم وارد کند تا رفتارش را تغییر دهد. این برای جمهوری اسلامی ایران یک فرصت در سیاست خارجی بود . غربی ها هم از شیوه رفتاری ارتجاعی عربستان انتقادات زیادی را مطرح کردند اما با عدم مدیریت صحیح بر کنترل احساسات و یا هرکسی که آن اقدامات را علیه سفارت عربستان انجام داد این فرصت را تبدیل به تهدید علیه ایران کرد. این فرصت ها در سیاست خارجی به ندرت پیش می آیند. به هر حال این پایان راه نیست. عربستان کارنامه سیاهی دارد مثلا یازده سپتامبر و غربی ها این را خوب می دانند. این پرده داشت برداشته می شد. اگر ما بتوانیم از این فاکتورها استفاده بکنیم می توانیم شرایط را به نفع جهان اسلام تغییر دهیم. من باید بگویم هر کسی که از برخورد در جهان اسلام حمایت کند، دانسته و ندانسته در خدمت غرب و بطور مشخص رژیم اسرائیل است. درگیری بین مسلمانان راهبرد مشخص رژیم اسرائیل است. ما باید این را بصورت یک دستور کار دائمی برای کشورهای اسلامی در بیاوریم و در مسیری که امام خمینی(ره) بنا کردند حرکت کنیم یعنی همان ژئوپولتیک اسلامی. هزینه ای که جمهوری اسلامی برای حماس داده هیچ کشور عربی یا سنی نداده است. باید این مسئله را راهبرد اصلی سیاست خارجی خودمان قرار دهیم و با این کار عملا بخش گسترده ای از راهبرد عربستان را که درگیری شیعه و سنی است را با شکست مواجه کرده ایم.
در پی قطع ارتباط عربستان با ایران عربستان خیلی سعی کرد از مجامع عربی مثل اتحادیه خلیج فارس و اتحادیه عرب علیه ایران استفاده کند ولی این مجامع فقط محکومیت هایی را انجام دادند و عملا اقدام عملی علیه ایران نداشتند. چرا در این خصوص عربستان نتوانست موفق باشد؟
ببینید الان صحبت شعار نیست. نظام سیاسی عربستان توانسته در بخش هایی موفق عمل کند مثل ناامن کردن عراق ، سوریه . عربستان با سیاست سلبی در این دو کشور وضعیت ایران در این دو کشور را نسبت به ۱۰ سال پیش ضعیف تر کرده است. باید نگاه کلیشه ای موجود در داخل ایران را تغییر داد. در خصوص همین اتفاق اخیر و مسئله اعدام شیخ نمر و تعرض به سفارت عربستان هم همینکه عربستان توانسته تمامی کشورهای عربی به غیر از لبنان را در امضای بیانیه علیه ایران دور هم جمع کند یعنی به نوعی موفق بوده است. مثل اقدامی که در ائتلاف ضد تروریسم انجام داد، خیلی ها گفتند این ائتلاف روی کاغذ است و ببر کاغذی است و اما حتی اگر این ائتلاف روی کاغذ بوده باشد برای سیاست خارجی عربستان یک موفقیت بوده است که توانسته یک شبه چنین ائتلافی را ایجاد کند هر چند دو تا کشور هم ما خبر نداشتیم ولی نگفتند همکاری نمی کنند. عربستان توانست از طریق تعرض انجام شده به سفارتش در ایران بخش هایی از اهداف خودش را تحقق دهد و تا حدودی هم موفق عمل کرده است.
با توجه به این تحولات اخیر ایا عربستان خواهد توانست در مسیر مذاکرات حل بحران سوریه سنگ اندازی کند و مانع از دسترسی به یک راه کار سیاسی برای ل بحران سوریه شود؟
در مذاکرات یک پای کار عربستان است و حتما تحولات اخیر فضای مذاکرات را تحت تاثیر قرار خواهد داد و به اعتقاد من یک مدتی در این روند خلل وارد خواهد شد اما چون نگاه کلان جهانی در مسیر حل بحران است لذا دیر یا زود مسیر مذاکرات صلح سوریه دوباره هموار خواهد شد. من معتقدم ولی در ماه اینده این روند دچار وقفه خواهد شد.
در روزهای اخیر اخبار داشتیم مبنی بر ایجاد یک پایگاه نظامی در قطر توسط ترکیه که قرار است ۳ هزار نیروی ترکیه در آن مستقر شوند. حضور نظامی ترکیه در خلیج فارس رو چگونه ارزیابی می کنید آیا این را می تواند در راستای نگاه مذهبی مشترک عربستان، ترکیه و قطر ارزیابی کرد و ایا این مسئله با چراغ سبز ناتو در راستای نظم امنیتی نوین مد نظر آمریکا و غرب برای منطقه صورت می گیرد؟
تحولات سیاسی تک علتی نمی شوند پاسخ شما در بخشی از سوال شما موجود است. ترکیه امروز تبلور ترکیه نئو عثمانی است. ترکیه نئوعثمانی به دنبال زنده کردن هویت اسلامی خود بر مبنای خلافت اسلامی اهل تسنن است و این نگاه اهل تسنن ترکیه، ترکیه را با محیط عربی پیوند می دهد. در ترجمه امروز آقای داود اوغلو می گوید ترکیه ای موفق خواهد بود که بتواند خط آنکارا را به دیاربکر و خط دیاربکر را به خلیج فارس متصل بکند. اقای داود اوغلو در کتاب عمق استراتژیک خود مهمترین مانع این هدف ترکیه را ایران معرفی می کند. در همین چهرچوب تفکری است که ترکیه در کنار عربستان در عراق و سوریه وارد تنش و فضای رقابتی با ایران می شود. بخشی از تحولات منطقه نتیجه این نگرش ترک ها است که آنها را بخشی از نگاه های اعراب پیوند زده است. ترکیه در اهداف دراز مدت خود در سال ۲۰۲۳ قصد تبدیل شدن به ۱۰ قدرت اول جهان را دارد.
با توجه به سوابقی که غربی ها از ترکیه و عثمانی ها داشته اند آیا غربی ها اجازه چنین کاری را به ترکیه خواهند داد؟
این قدرت قدرت مستقلی نخواهد بود بلکه قدرتی خواهد بود که تامین کننده منافع غرب باشد. عثمانی ها اگر در اسلام آبرویی دارند در برخورد جهان اسلام با غرب داشتند. سربازان عثمانی سرزمین های مسیحیان را فتح کردند اما سربازان نئوعثمانی یعنی ترکیه فعلی جنگ بین مسلمان ها را هدایت می کنند که این به نفع غرب است. در راهبرد کلان ترکیه در خدمت منافع غرب است. ترکیه بازیگر مستقلی نیست زیرا نه توانش را دارد و نه قابلیتش را. اگرغرب پشتیبانی اقتصادی خود را از ترکیه قطع کند ظرف یک هفته اقتصاد ترکیه سقوط می کند. غربی ها همواره در ترکیه حضور داشته اند یک زمانی از طریق کودتاهای نظامیان و الان هم با نمایش دموکراسی نظامیان را کنار گذاشته اند و کنترل ترکیه را با اقتصاد دردست خود گرفته اند. در بازی امروز غرب و ترکیه هر کدام اهدافی را برای خود تعریف کرده اند. غربی ها در بازی دموکراسی برای ترکیه می توانند ترکیه را تجزیه کنند که ما در تحولات اخیر ترکیه علایم آن را شاهدیم مثلا اینکه یک حزبی در پارلمان ترکیه خواستار خودمختاری مناطق کردی می شود. ورود ترکیه به قطردر راستای ترکیه تعریف شده توسط انکارا برای سال ۲۰۲۳ است. در همین راستا حضور نظامی ترکیه فقط به قطر محدود نخواهد شد و می تواند با نوعی همپوشانی با اهداف ناتو در دیگرکشورهای منطقه نیز این حضور نظامی گسترش یابد. به جای حضور ۳ هزار سرباز غربی در قطر ۳ هزار سرباز ترک مسلمانی در آنجا حضور دارند که از حساسیت های بستر اجتماعی مردم منطقه هم جلوگیری می کند.
در پایان می خواهم بگویم که نه ایران، نه عربستان و نه ترکیه از نقشه جغرافیای منطقه قابل حذف شدن نیستند مگر اینکه با دخالت کشورهای فرا منطقه ای این سه کشور با هم درگیر شوند و آنقدر تضعیف شوند که بستر یک سایسپیکوی جدید فراهم شود. اگر این شرایط ایجاد شود همه کشورهای منطقه ضرر خواهند کرد. در این منطقه یا همه با هم خواهند باخت یا همه با هم خواهند برد. باید همکاری منطقه ای کنیم تا همه با هم موفق باشیم. شاید در شرایط فعلی منطقه این فقط یک شعار باشد اما یادمان باشد که اروپا هم از خاکستر جنگ جهانی دوم برخاست و آلمان و فرانسه که دو دشمن و رقیب تاریخی بودند در کنار هم قرار گرفتند و اروپایی را ایجاد کردند که در حال تبدیل کردن اتحادیه اروپا به یک واحد سیاسی هستند.
به کانال تلگرامی ما بپیوندید
https://telegram.me/joinchat/CZFBeDvqGN8ZqY3U3m7RqQ
